.jpg)
Yüksek Mimar Müge Turgay Karamuk
Riskli yapıların yenilenmesi olarak da tanımlanan Kentsel Dönüşüm, hepimizi yakından ilgilendiren bir konu haline geldi. Kentsel dönüşüm Kanunu, (6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların dönüştürülmesi hakkındaki Kanunu) mevcut depreme dayanıksız, ekonomik ömrünü tamamlamış eski binaların, depreme dayanıklı, modern yaşamın gerektirdiği olanaklara sahip, yeni binalara dönüştürülebilmesini amaçlayan bir kanun. Kanunun en önemli özelliği ise kentsel dönüşüm kapsamına giren projeler teşvik için devletin kredi desteği, harç ve vergi muafiyetlerini sağlıyor olabilmesi. 1999 depreminde yaşanılanlar, İstanbul gibi mega bir kentin aktif bir fay hattında bulunması, Kentsel Dönüşümün çok da yerinde bir karar olduğunu ortaya koymaktadır.
Bir Kadıköy’lü olarak, böyle bir yenilenmenin, amacına uygun olduğu takdirde ortaya güzel sonuçlar çıkarabileceğini düşünüyordum. Bir mimar olarak da mesleğimizin gerektirdiği değerlere saygı duyarak, kullanıcıların konfor şartlarına uygun, güvenli, estetik duygulara hitap eden, çevreye saygılı binaları tasarlama imkanı bulabileceğimizi ümit ediyordum. Fakat işin teorik kısmından sonra gelen pratik kısmına sıra gelince birçok konuda olumsuz olaylarla karşılaştım ve hala birçok sıkıntılı konuda savaş vermekteyim.
2013 yılından beri Kentsel Dönüşüm projeleri için konsept, etüt, ruhsat ve uygulama projeleri gibi konularda mimari hizmet vermekteyiz. Bu süre içerisinde karşılaştığımız mimari zorluk ve sıkıntıları paylaşmak isterim.
Projenin ana fikrini oluşturan etüt çalışmaları konusu biz mimarlar için belki de en önemli süreci oluşturuyor. Her proje, kendi içinde bir problemdir. Mimarın amacı o problemi en verimli ve uygun şekilde çözmektir. Her proje, yani her çözülmesi gereken problem, kendine has özellikler taşır. Projenin uygulanacağı arsa boyutları, büyüklüğü, konumu, kullanıcı tipi, kullanıcı talepleri, ihtiyaç programı, estetik kaygılar gibi pek çok kriter problemin çözümünde rol alır. Tüm bu kriterler göz önüne alınarak tasarlanan konsept proje o mimarın kendine has emeği ve tasarımıdır. Tasarım süreci bu nedenlerden dolayı zorlu bir süreçtir. En doğru ve verimli çözümü bulmak emek ve zaman ister. Süreç sonunda ortaya çıkan fikir projesinden sonra gelen süreçler, kullanıcı talepleri doğrultusunda revize edilir, ruhsat ve uygulama süreçleri ise tamamen bu tasarım projeyi takip eden resmi ve teknik konuları kapsar. Bu nedenlerden dolayı etüt yani konsept proje ana fikirdir ve önemlidir. Fakat yaptığımız etüt çalışmaları sırasında karşılaştığımız sorunlar kullanıcı ve müteahhitlerin bu konuda biz mimarlardan farklı düşündüklerini ortaya koymaktadır. Örneğin çoğu müteahhit firma etüt proje için bir bedel ödemeyi kabul etmemektedir. Hal böyle olunca etüt projelere verilen önem ve zaman azalmaktadır. Piyasada birbirinden çalınmış, kendine özgü olmayan kopya projeler gezinmektedir. Bu durum mimari açıdan gerçekten vahim bir durumdur. Emeğe saygının kabul görmediği yerde iyi bir projenin çıkması olanaksızdır.
Avan projedeki sıkıntıları atlattıktan sonra ruhsat projesi süreci başlar ki bu süreçte de karşılaşılan problemler küçümsenmeyecek ölçüde olabilmektedir. Kentsel Dönüşüm Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden sonra Kadıköy gibi arsa fiyatlarının yüksek olduğu bir ilçede inşaat yoğunluğunun olacağı öngörülebilir bir düşünceydi. Fakat Kadıköy Belediyesi’ndeki proje yoğunluğunun, raportörlerin sayısına göre az sayıda olması, yönetmeliklerin nasıl yorumlanacağı gibi birçok konu bu sürecin özellikle başında pek çok olumsuzluk yaşanmasına sebep oldu. Bu tip sorunların daha fazla yaşanmaması için sonrasında her gün vatandaşların projeleriyle ilgili soru sorabilmesi için ayrı bir birim kuruldu. Bu yenilik sorunlardan birine çözüm getirmiş oldu. Fakat diğer sorunlar maalesef hem belediye hem de vatandaşlar için devam etmektedir. Bu bakımdan kentsel dönüşüm sürecinde oluşan proje yoğunluğunu giderebilmek için keşke ek bir kadro getirilebilseydi. Böylelikle raportörler de biraz olsun nefes alabilme şansına sahip olur, projelerin onay süreleri daha kısa sürede tamamlanır, müteahhitler dolayısıyla mimarlar da bu durumdan daha az etkilenirdi.
Ruhsat projesinin onayı alındıktan sonra biraz olsun ferahlayan mimarı, uygulama projesi sürecinde başka sıkıntılar beklemektedir. Tabii mimari hizmetleriniz içinde uygulama projesi de var ise. Çünkü gördüğüm kadarıyla Kadıköy’de bulunan çoğu proje müellifi hizmet olarak ruhsat projesinden sonra başka bir hizmet vermemekte veya böyle bir hizmet talep edilmemektedir. Bu durumun getirdiği zorluklardan dolayı sadece uygulama projesi için verdiğimiz hizmetler çoğalmaktadır. Halbuki mimarlık hizmeti projenin başından sonuna kadar o mimarın sorumluluğunda olmalıdır. Durumun böyle olması uygulama sırasında şantiyelerde birçok yanlış veya eksik uygulamalara, çirkin görüntülere sebep olabilmektedir. Müteahhitler karşılaştıkları problemleri yerinde çözmeye çalışmakta, zaman kaybetmektedirler. Kat maliklerinin tüm isteklerini yerine getirmeye çalışırken projenin tasarımından uzaklaşmakta ortaya mimarın hiç istemeyeceği görüntüler çıkmaktadır. Uygulama süreci boyunca mimar ile uygulayıcı müteahhit, her zaman iletişimde olmalı, müteahhit mümkün olduğunca mimarın görüşlerine saygı duymalıdır. Mimar da müteahhitten gelen talepleri kendi çizgisi doğrultusunda çözmeye çalışmalıdır.
Kentsel dönüşüm sürecinde mimar olarak yaşadığım zorlu birkaç konuyu kısaca anlatmaya çalıştım. Emeğe saygının daha önemli olduğu, süreçlerin daha kısa sürelerde bitirilebildiği, Kadıköy gibi nezih bir semte yakışacak binaların tasarlanıp, uygulandığı günleri yakın bir zamanda yaşayabilmeyi umuyorum.
F. Müge Turgay Karamuk
23.11.2015
.jpg)
